Poreska uprava je 13. oktobra 2020. godine izdala Saopštenje u vezi sa dohotkom koji u inostranstvu ostvaruju fizička lica koja pružaju usluge nerezidentima. Usluge na koje se Poreska uprava osvrnula prvenstveno se tiču razvijanja softvera i grafičkog dizajna, ali Saopštenje se generalno odnosi i na sve ostale vrste usluga. Dodatno, Saopštenje se takođe tiče pojedinaca koji ostvaruju prihod putem društvenih mreža („YouTuber-i“, „influenseri“), onlajn kladionica, kao i lica koja iznajmljuju smeštaj na period do 30 dana („stan na dan“).
Tokom proteklih nekoliko godina u Republici Srbiji zabeležen je intenzivan rast IT sektora. Deo tog sektora čine takozvani „frilenseri“ koji uplate za svoje usluge primaju iz inostranstva. Frilenseri posluju tako što pružaju usluge putem društvenih mreža u svojstvu fizičkih lica, a primaju novac kao naknadu za svoje usluge i aktivnosti. Međutim, mnogih od njih nisu upoznati sa načinom oporezivanja takvih usluga i aktivnosti. Ovo je delom stoga što su neke od tih usluga i aktivnosti tek nedavno ustanovljene, a delom stoga što su frilenseri, kao nevelika zajednica, dugo vremena (ali više ne) bili izvan radara Poreske uprave. Međutim, ako frilenseri ostvaruju prihod pružanjem usluga (obično putem digitalnih platformi) fizičkim ili pravnim licima koja nemaju predstavništvo ili filijalu u Republici Srbiji, oni su u obavezi da porez obračunaju i uplate sami. Preduzetnici i pravna lica koji ostvaruju prihod iz inostranstva nisu u obavezi da podnose posebnu poresku prijavu.
Upoređivanjem raspoloživih podataka o uplatama na devizne račune fizičkih lica i njihovih podnetih poreskih prijava, Poreska uprava je utvrdila da prihod od poreza ne odgovara prihodu koji su frilenseri ostvarili po osnovu svojih usluga. Stoga je izvestan broj frilensera stavljen pod nadzor. Posebna pažnja posvećena je uplatama sa sledećih digitalnih platformi: Google, Upwork, BiboGlobal, Opportunity, Airbnb, zatim uplatama preko kompanija za alternativne finansijske usluge iz inostranstva, kao što su: Skrill, Payoneer i Nereller, kao i uplatama koje su pojedinci vršili na Booking platformi (kao provizije za rezervacije).
Zbog činjenice da tako veliki broj frilensera, i građana uopšte, nije bio upoznat sa oporezivanjem dohotka ostvarenog na osnovu usluga pruženih nerezidentima, a, još verovatnije, zbog činjenice da Poreska uprava nema dovoljno zaposlenih niti kapacitet da goni sve poreske obveznike, objavljeno je Saopštenje u kome se pozivaju sva fizička lica koja nisu podnela svoje poreske prijave ili su ih podnela ali sa netačnim podacima (poreske prijave navode manji iznos od onoga koji je zaista primljen), da poštuju zakonske propise. Oni koji to ne učine biće predmet prekršajnih ili krivičnih postupaka, u zavisnosti od slučaja. Sa druge strane, oni koji postupe u skladu sa Saopštenjem i prijave sav dohodak iz inostranstva do 31. oktobra 2020. godine biće izuzeti iz odgovarajućih prekršajnih ili krivičnih postupaka.
Regulativa
Iako je ovo Saopštenje iznenadilo mnoge, koji ga smatraju novom obavezom koja se nameće frilenserima, činjenica je da Poreska uprava nije propisala ništa što već nije postojalo u poreskom zakonodavstvu Srbije. Zapravo, ova obaveza (obaveza da se plaća porez na dohodak koji rezidenti Srbije ostvaruju iz inostranstva – uz pravo da se obaveza umanji za iznos poreza plaćenog u drugoj državi), uvedena je u naše zakonodavstvo još devedesetih godina prošlog veka.
Zakon o porezu na dohodak građana reguliše oporezivanje prihoda fizičkih lica. Poreski obveznik u kontekstu poreza na dohodak građana je rezident Republike Srbije koji ostvaruje prihod na teritoriji Republike Srbije i na teritoriji druge države. Ova obaveza obuhvata i nerezidente, ali samo u pogledu usluga koje pružaju i prihoda koje ostvaruju na teritoriji Republike Srbije.
Poreski sistem Republike Srbije počiva na principu svetskog dohotka, što praktično znači da se oporezuju i prihodi ostvareni u zemlji i prihodi ostvareni u inostranstvu.
U zavisnosti od toga u kojoj zemlji je prihod ostvaren, tačnije, u zavisnosti od odredaba međunarodnih sporazuma u vezi sa izbegavanjem dvostrukog oporezivanja, ukoliko su oni potpisani između Republike Srbije i druge države, postoji mogućnost izbegavanja dvostrukog oporezivanja. Ako poreski obveznik – rezident Republike Srbije ostvari prihod u drugoj državi, na koji je u toj državi platio odgovarajući porez, njemu se u Srbiji odobrava poreski kredit u predmetnom iznosu.
Obračun poreza
Postoje dva načina za obračunavanje poreza, u zavisnosti od toga da li je poreski obveznik zaposlen ili ne.
- Obračun poreza kada je obveznik zaposlen:
Činjenica da je osoba zaposlena indicira da je i osigurana na osnovu zaposlenja, što isključuje obavezu plaćanja zdravstvenog osiguranja. U tom smislu, poreski obveznik je u obavezi da plati porez na prihod i doprinose za penziono i socijalno osiguranje. Isto važi kada je poreski obveznik osiguran po nekom drugom osnovu osim zaposlenja. U tom slučaju, obračunavaju se i plaćaju sledeće obaveze:
| 20% poreza obračunatog na iznos bruto prihoda, umanjeno za standardne troškove u iznosu od 20% | doprinosi za penziono i socijalno osiguranje 25,5% (do 31. decembra 2019. godine – 26%) obračunati na iznos bruto prihoda |
- Obračun poreza kada je obveznik nezaposlen i stiče zaradu isključivo od usluga koje pruža u inostranstvu:
| 20% poreza obračunatog na iznos bruto prihoda, umanjeno za standardne troškove u iznosu od 20% | doprinosi za penziono i socijalno osiguranje 25,5% (do 31. decembra 2019. godine – 26%) obračunati na iznos bruto prihoda | doprinosi za zdravstveno osiguranje 10,3% obračunati na iznos bruto prihoda |
Obaveze fizičkih lica i posledice u slučaju nepodnošenja poreske prijave
U roku od 30 dana od uplate fizičko lice je u obavezi da popuni i podnese poresku prijavu na PP OPO obrascu, pri čemu period od 30 dana počinje da teče od prvog narednog dana u odnosu na dan kada je uplata legla na račun. Poreska prijava mora biti podneta za svaku uplatu iz inostranstva (5 uplata – 5 prijava).
U slučaju da poreski obveznik ne postupi u skladu sa primenjivim propisima i gore navedenim Saopštenjem Poreske uprave, izlaže se riziku prekršajne ili krivične odgovornosti u zavisnosti od obima/iznosa poreske utaje koju je počinio. Rok za samoinicijativno podnošenje poreskih prijava je 31. oktobar 2020. godine, nakon čega će Poreska uprava nastaviti da sprovodi poreske kontrole i inicirati prekršajne ili krivične postupke u slučajevima kada poreske obaveze nisu bile pravovremeno regulisane.
